ELEKTRONİK TİCARETİN DÜZENLENMESİ HAKKINDA KANUN VE YÖNETMELİĞE YÜZEYSEL BİR BAKIŞ
GİRİŞ
1-Elektronik ticaretin düzenlenmesi hakkında kanun 6563 sayılı yasa olarak, 23.10.2014 tarihinde kabul edilmiş ve RESMİ GAZETEDE 05.11.2014 tarihinde yayınlanmıştır. Yasanın yürürlülük tarihi 01.05.2015 tarihidir. Ancak, 6563 sayılı yasaya ek ve değişiklik getiren mevzuatın veya ANAYASA MAHKEMESİ tarafından iptal edilen bazı maddeler bir kısmı 05.12.2017 tarihinde yürürlüğe girmiş bazı maddeleri ise 2023 ve 2024 tarihinde yürürlüğe girecektir.
KANUNUN AMAÇ VE KAPSAMI
2- Bu yasanın amacı, elektronik ticarete ilişkin esas ve usulleri düzenlemektir. Bu kanun, ticari iletişimi, hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcıların sorumluluklarını, elektronik iletişim araçlarıyla yapılan sözleşmelerle elektronik ticarete ilişkin bilgi verme yükümlülüklerini ve uygulanacak yaptırımları kapsar.
-Bu yasa hakkında bilgi sahibi olmak için bazı kavramların tanımlarını bilmekte yarar bulunmaktadır. Biz, kanundaki tanımların tümünü değil, esas rolü oynayan aktörlerle, esaslı kavramları açıklamakla yetineceğiz.
TANIMLAR
3- Bu kanunun uygulanmasında, ELEKTRONİK TİCARET, fiziki olarak karşı karşıya gelmeksizin, elektronik ortamda gerçekleştirilen çevrim içi iktisadi ve ticari her türlü faaliyeti, TİCARİ İLETİŞİM, alan adları ve elektronik posta adresi dışında, mesleki veya ticari faaliyet kapsamında kazanç sağlamaya yönelik olarak elektronik ticarete ilişkin her türlü iletişimi, TİCARİ ELEKTRONİK İLETİ, telefon, çağrı merkezleri, faks, otomatik arama makineleri, akıllı ses kaydedici sistemler, elektronik posta, kısa mesaj hizmeti gibi vasıtalar kullanılarak elektronik ortamda gerçekleştirilen ve ticari amaçlarla gönderilen veri, ses ve görüntü içerikli iletileri, HİZMET SAĞLAYICI, elektronik ticaret faaliyetinde bulunan gerçek ya da tüzel kişileri, ARACI HİZMET SAĞLAYICI, başkalarına ait iktisadi ve ticari faaliyetlerin yapılmasına elektronik ticaret ortamını hazırlayan gerçek ve tüzel kişileri ifade etmektedir.
Bu yasanın uygulanmasında, kanun yukarıda tanımını verdiğimiz HİZMET SAĞLAYICI ve ARACI HİZMET SAĞLAYICI gibi aktörlere bazı mükellefiyetler yüklemiş ve bu mükellefiyetlerin neler olduğu kapsamlı bir şekilde anlatılmıştır. Ayrıca bu mükellefiyetlere uymamanın müeyyideleri de yasada belirlenmiştir. Ancak, bazı mükellefiyetlerin belirlenmesinde çok sathi ifadeler kullanılmış ve dolayısıyla müeyyidelerin uygulanması güçleşmiştir. Mesela, SİPARİŞ le ilgili 4.maddenin ( b ) bendinde, siparişin alındığın GECİKMEKSİZİN elektronik araçlarla teyid edileceği mükellefiyetinde, GECİKMEKSİZİN sözcüğü son derece belirsiz ve kifayetsizdir. GECİKMEK, kişiden kişiye değişiklik gösteren bir fiildir. Kimine göre, siparişi aldıktan sonra beş dakika içinde teyid etmemek, gecikmedir. Kimine göre ise bu bir gün hatta bir hafta olabilir. Binaenaleyh, bir yasada yer alan sözcüklerin her türlü müphemiyetten uzak olması ve kişiden kişiye farklılık arzedecek hususların kanunda yer almaması gerekir. Keza, aynı maddenin ( c ) bendinde, …..SİPARİŞ VE SİPARİŞİN ALINDIĞININ TEYİDİ, TARAFLARIN SÖZ KONUSU BEYANLARA ERİŞİMİNİN MÜMKÜN OLDUĞU ANDA GERÇEKLEŞMİŞ SAYILIR, ifadesi de aynı şekilde BELİRSİZ ve ihtilaf yaratabilecek nitelikte ifadelerdir. Keza, aynı maddenin 2 fıkrasında, HİZMET SAĞLAYICI ……… UYGUN VE ETKİLİ ARAÇLARI SUNAR ifadesi de aynı belirsizliği taşımaktadır. Bu etkili, uygun ve erişilebilir teknik araçlar nelerdir? Bunlara bir sarahat getirilmediği takdirde, HER BİRİ BİR MÜEYYİDEYE TABİ OLAN BU HÜKÜMLERİN DOĞRU UYGULANIP, UYGULANMADIĞI TAM OLARAK ANLAŞILAMAYACAĞI İÇİN, MÜEYYİDE UYGULANMAS I DA İMKANSIZ HALE GELEBİLİR. Keza, aynı maddenin 4. fıkrası da aynı belirsizliği taşımaktadır. Bu maddedeki, BENZERİ BİREYSEL İLETİŞİM ARAÇLARI nelerdir? Kimine göre, filan iletişim aracı, elektronik posta benzeridir, kimine göre ise falanca iletişim aracı elektronik posta benzeridir. Bunlara bir açıklık getirilmediği takdirde, bu hükümlere uyulup uyulmadığı nasıl tesbit edilebilir ve yeterli bir şekilde tesbit edilemeyen bir uygunsuzluk nedeniyle nasıl müeyyide uygulanabilir?
-Bazı hükümler de, pratikte hiçbir geçerliliği olmayan ve asla uygulanmayan hükümklerdir. Mesela, yasanın 6. maddesine göre, TİCARİ ELEKTRONİK İLETİLER, ALICILARA ANCAK ÖNCEDEN ONAYLARI ALINMAK KAYDIYLA GÖNDERİLEBİLİR hükmü fiiliyatta hiç uygulanmamaktadır. Gerek HİZMET SAĞLAYICI ve gerekse ARACI HİZMET SAĞLAYICILAR fütursuzca ve peşinen muhataplarından onay almaksızın iletişime geçmekte ve muhataplarını adeta taciz etmektedirler. Bu hükmün geçerliliğini sağlayabilmek için son derece etkili müeyyideler uygulanması gerektiği gibi, elektronik iletişimi sağlayan firmalara da çok ağır müeyyideler uygulanmalıdır.
MÜEYİDELER
4- Kanunda yer alan ve mükellefiyetlere uyulmaması halinde uygulanacak olan müeyyideler, daima PARA CEZASI uygulanmasına ilişkin müeyyidelerdir. Bu kural maalesef, rahmetli ÖZAL zamanında ve bazı kişilerin hapis cezasından kurtulması için getirilmiştir, O tarihte ağır suç işleyip te yurt dışına kaçan bazı şöhretli ticaret ve sanayi erbabının ülkeye dönebilmesi ve hapis cezasından kurtulmaları için getirilmiş bir kuraldır. Lakin, PARA CEZASI bu gibi suçlar için son derece yetersiz ve etkisiz bir müeyyidedir. Bugün öyle HİZMET SAĞLAYICI VEYA ARACI HİZMET SAĞLAYICI FİRMALAR VARDIR Kİ, İŞLETMELERİ MİLYARLARCA DOLAR DEĞERİNE ULAŞMIŞ VE CİROLARI AYNI RAKAMLARDA DOLAŞAN FİRMALARDIR. BU KANUNDA YER ALAN MÜEYYİDELER, ONLAR İÇİN ÇEREZ PARASI GİBİ RAKAMLARDA DOLAŞMAKTADIR. OYSA, BİR CEZAİ MÜEYYİDENİN EN ÖNEMLİ VASFI CAYDIRICI OLMASINDADIR. CAYDIRILICIK VASFI OLMAYAN BİR MÜEYYİDENİN VARLIĞI İLE YOKLMUĞU BİRDİR. Bu itibarla, yasada yer alan müeyyidelerin CAYDIRICI bir niteliğe kavuşturulmaları elzemdir. Aksi halde, DOSTLAR ALIŞVERİŞTE GÖRSÜN misali bir yasadan başka bir şey olmaz bizim ELEKTRONİK TİCARET YASAMIZ. Yönetmelikte de benzer belirsizlikler bulunmaktadır. Bunlar sarahate kavuşturulmadıkça, bu hukuki kuralların, SADRE ŞİFA OLACAĞI İLERİ SÜRÜLEMEZ.
Av. Ünal SOMUNCUOĞLU